Borsaya yeni başlayanlar için piyasa ilk etapta biraz karışık gelebilir. Borsanın en yüksek ve en düşük seviyeleri ile karşı karşıya kalındığında, yeni bir yatırımcı için bu, piyasanın günlük olarak yaşadığı hareketleri anlamasını zorlaştırabilir. Bir yatırımcı veya yatırımcı adayı olarak, bu karışıklığı gidermek ve anlamaya çalışmak tamamen sizin görevinizdir. Bu nedenle, borsaya yeni başlayanlar arasında yer alıyorsanız, taşın altına elinizi koyarak birtakım temelleri öğrenmeye çalışmanız şarttır. Burada, tıpkı sizin gibi, borsaya yeni başlayanlar için belirli bazı tavsiyeler sunuyoruz. Bu etkili öneriler sayesinde birtakım temelleri anlayarak, borsaya başlama konusunda bir yol haritası edinmenizi umuyoruz.

1. Borsayı ve İşleyişini Anlayın

Her şeyden önce borsayı ve borsanın işleyiş mantığını anlamaya çalışmanız gereklidir. Bunu gerçekten anladığınız takdirde, temeller hakkında bilgi sahibi olmanız mümkün olur. Borsa, temelde farklı finansal araçların alım satımının yapıldığı organize bir piyasa olarak açıklanabilir. Bu piyasada genellikle hisse senedi alım satımları yapılsa da, türev araçlar gibi farklı finansal enstrümanlar da alınıp satılabilir. Borsada açığa satış gibi çeşitli ve taktiksel ters stratejiler kullanmak da mümkündür. Ancak nihai olarak borsada geleneksel prensip, ucuza alıp yüksek fiyata satma mantığına dayanır. Bu çerçevede, geleneksel yöntemler de dahil olmak üzere, borsayı ve borsadaki işleyiş mantığını öğrenmeniz gerekir. Dilerseniz borsa nedir yazımıza bakarak piyasanın temelleri hakkında bilgi almayı düşünebilirsiniz. İlgili yayında borsa ve piyasanın dinamikleri üzerine birçok temel düzeyde bilgiye yer vermiştik.

2. Hisse Senedi Nasıl Alınır Öğrenin

Borsalarda emtia ve türevler gibi çeşitli finansal araçlar üzerinde işlemler yapılabilir. Ancak tabii, buna rağmen borsa çoğu zaman hisse senedi yatırımı ile ilişkilendirilir. Bu bağlamda, eğer birçok yatırımcı gibi sizin de niyetiniz buysa, öncelikle hisse senedi nasıl alınır ve satılır hususunu öğrenmeniz gerekir. Hisse senedi almak her ne kadar kolay gibi görünse de, önemli noktaları kesinlikle göz ardı etmemeniz önem arz eder. Hisse senedi almak kadar satmak da önem taşır ve bu da bilmeniz gerekenler arasında yer alır. Çünkü bir hisse senedinin satış zamanlamasının doğru kestirilmesi önem teşkil eder. Aksi takdirde, doğru zaman belirlenemezse kâr kayıpları söz konusu olabilir.

3. Karmaşıklıktan Uzak Durun

Borsada yatırım yaparken karmaşıklıktan uzak durmak ve bir plan dahilinde hareket etmek büyük önem taşır. Bu cümle her ne kadar basit gibi gözükse de, esasen yatırım sürecini uygun bir şekilde açıklar. Çok sık alım satım yapmak, gereksiz verilere odaklanmak veya öngörülmesi mümkün olmayacak tahminlere körü körüne bağlı kalmak, borsada pek de hoş olmayan durumlarla karşılaşmanıza sebep olabilir. Bu nedenle, karmaşıklıktan uzak durmak adına bu hususlara dikkat etmeniz de son derece önemlidir. Bütün bunların yerine, karmaşıklıktan uzak durup planlı hareket etmeniz, doğru verilere odaklanmanız ve uzun vadeli yatırım anlayışıyla ilerlemeniz, başarı şansınızı büyük ölçüde artırmanıza yardımcı olur.

4. Gerçekçi Beklentilere Sahip Olun

Borsada uygun ve daha doğrusu rasyonel beklentilere sahip olmanız gerekir. Kısa zamanda çok yüksek kazançlar elde etmeyi umuyorsanız, borsada bunun çok da kolay olmadığını en başından ifade etmemiz gerekir. Bu tür kazançların, örneğin, kapsamlı bir şekilde marjla satın alma veya tesadüfi bir menkul kıymet için bir fırsat elde etme gibi büyük bir risk almadığınız sürece çoğu zaman elde edilmesi mümkün olmaz. Bu çerçevede, spekülasyon üzerine yatırım yapmaktan kaçınmanız gerekir. Borsa piyasasında hisse senetleri tarihsel olarak en yüksek getiri sağlayan varlık sınıfları arasında yer almasına rağmen, bu hala yüzde 10 ve yüzde 12 aralığında kazanç anlamına gelir. Bu kazançların da büyük bir volatilite ile geldiğini unutmamanız gerekir.

5. Kuru Gürültülere Kulak Asmayın

Borsa yatırımcılarının dikkatini çekmeye çalışan birçok medya kuruluşu bulunur. Bu kuruluşların birçoğu, piyasalarda yaşanan kısa süreli fiyat iniş çıkışlarını sunmakla kalmaz, aynı zamanda bunların sözde sebeplerine işaret etmeye çalışır. Ancak bilmeniz gerekir ki, yaşanan bu fiyat değişiklikleri nadiren değerdeki herhangi bir gerçek değişikliği temsil eder. Tam tersine bunlar, yalnızca herhangi bir açık piyasanın özünde olan oynaklığın göstergesi olurlar. Kuru gürültüye kulak asmamak size sadece daha fazla zaman kazandırmakla kalmayacak, ek olarak yatırım başarınız için oldukça önem arz eden ve hisselerine sahip olduğunuz şirketlerin performansına odaklanmanızı sağlayacaktır.

6. Düşük Fiyattan Alıp, Yüksek Fiyata Satın

Sürekli değişmekte olan hisse senedi fiyatlarının alım ve satım kararlarınızı tek başına etkilemesine izin verdiğiniz takdirde, bu kazanç elde etmek yerine, kayıplarla mücadele etmenizi gerektirebilir. Örneğin, son dönemde belirli hisse fiyatları yükseldi diye bir yatırımcının hisse senedi satın alması ya da hisseler sırf kötü performans göstermeye başladığı için satması ciddi anlamda hata olabilir. Oysa ki durum çok farklıdır. Çünkü hisse senetlerinin fiyatı düştüğünde, bu genellikle satın alma zamanın bir göstergesidir. Söz gelimi, derhal satmanın göstergesi değildir. En azından her zaman bu böyle değildir. Bu arada konu ile ilgili olarak, hisse senedi ne zaman satılır makalemize göz atmanızı tavsiye ederiz. Bunun aksi şekilde, bazen hisse senedi fiyatları aşırı derecede yüksek olurlar ve bu da genellikle satış zamanına işaret eder. Lakin, doğrudan tamamını elden çıkarmak yerine kademeli satış için fırsat da yaratırlar.

7. Alış Fiyatlarında Odak Noktasını Belirleyin

Alış fiyatında odak noktası belirlemek önemlidir. Mesela, davranışsal finans hakkında birtakım bilgilere aşina iseniz, zihinsel olarak belirli bir referans noktasına sabitlenme kavramını bilirsiniz. Amma velakin, birçok yatırımcı satın aldığı bir hisse senedi için ödediği fiyata sabitleniyor ve sabitlendiği bu rakama göre borsa yatırımlarının performansını ölçüyor. Bu hususta unutmamak gerekir ki, hisse senetlerinin fiyatları ve nihai olarak şirketlerin üreteceği gelecekteki nakit akışlarının tahminine göre değerlendirilir. Yani esasen fiyatlara değil, buna odaklanmak önem teşkil eder. Biraz daha açıklamak gerekirse, bir hisse senedi için yalnızca ödediğiniz fiyata odaklanmanız, geçmişten alakasız bir veri noktasına gitmenizi sağlar ve bunun olmaması gerekir.

8. Şirketleri Derinlemesine Araştırın

Bir şirkete ait hisse senedini satın almadan önce, tıpkı bir ortak olacakmış gibi araştırma yapmanız önemlidir. Çünkü bir hisse senedine sahip olmak demek, o şirketin ortağı olmak anlamına gelir. Bir şirketi araştırırken hem nicel hem de nitel yöntemleri kullanmanız gerekir. Bunlar bir şirketin ne durumda olduğunu ve gelecekte ne yöne doğru ilerleyeceğini ön görmenize yardımcı olur. Nicel araştırma yönteminde bakmanız gerekenler şunlardır:

• Kazanç
• Net gelir
• Hisse başına kar
• Fiyat kazanç oranı
• Özsermaye karlılık oranı ve aktif karlılık

Nitel araştırma yönteminde bakmanız gerekenler şunlardır:

• Şirket nasıl kazanç sağlıyor?
• Rekabet avantajına sahip mi?
• Yönetim kadrosu ne kadar iyi?
• Şirket 10 veya 20 yıl sonra nerede olacak?

Bütün bunları doğru bir şekilde yapabilmeniz için de temel analiz hakkında yeterli bilgilere sahip olmanız şarttır. Temel analiz bilgilerinizi kitaplar, uygulamalı eğitimler ve video platformları üzerinden geliştirebileceğinizi de hatırlatmış olalım.

9. Geçmiş Performansı Göz Ardı Etmeyin

Finans dünyasında sıklıkla karşımıza çıkan ve gördüğümüz açıklamalar arasında, geçmiş performans gelecekteki sonuçların garantisi değildir, uyarısı yer alır. Aslında bu gerçekten yanlış olmasa da, geçmiş performans, yine de yatırımcıların gelecekte tekrar nasıl hareket edecekleri konusunda hala ciddi manada iyi bir fikir verebilir. Üstelik bu yalnızca yatırımcılar için geçerli değil, aynı zamanda şirket yöneticileri için de geçerlidir. Başarılı yöneticiler çoğu zaman beklenmedik yerlerde yeni iş alanları yaratırlar. Bir şirketin yeni alanlarına yönelme ve kârlı bir şekilde bunu genişletme hususunda güçlü bir geçmişi varsa, şirkete değer verirken bunu göz ardı etmemek önemli olacaktır.

10. Düşük Fiyatlı Hisse Senetlerine Dikkat Edin

Düşük fiyatlara sahip hisse senetleri her zaman çok da korkutucu değildir. Çünkü şirket bir noktada büyüme kaydedebilir, bunu çok hızlı veya yavaş bir şekilde de gerçekleştirebilir. Ancak bu, her zaman için böyle olmayabilir. Bu nedenle, fiyatı ucuz görünen fakat çok az ya da neredeyse hiçbir ekonomik değer üretmeyen şirketlere ait hisse senetlerine dikkatli ve temkinli bir şekilde yaklaşmanız oldukça önemlidir. Ayrıca bununla birlikte belirtmek lazım gelir ki, sağlam rekabet avantajlarına sahip güçlü şirketlerin de genellikle beklentilerinizi aşabileceğini bilmeniz gerekir.

11. İnatçı Olmayın ve Gerektiğinde Sabırlı Olun

Borsada sabırlı olmak, hisse fiyatlarından ziyade şirketleri takip edip izlemekten ve yatırım tezlerinin gerçekleşmesine izin vermekten geçer. Bu bağlamda sabır gerçekten önemlidir. Örneğin, yakın bir zamanda portföyünüze dahil etmiş olduğunuz bir hisse senedinin fiyatı düştüyse, fakat şirkette herhangi bir sorun yoksa, sabırlı olmanız gerekir. Çünkü bunun meyvesini almanız çoğu zaman mümkün olur. Bunun yanı sıra, hisse senedine sahip olduğunuz şirket hakkındaki kötü gelişmeleri görmezden geliyorsanız ya da vahim hale gelen finansal durumu önemsemiyorsanız, bu yanlış tarafa geçtiğiniz anlamına gelir. İnatçılık! Bunu yapmanın yatırımlarınız konusunda size pahalıya patlayacağını aklınızın bir köşesinde bulundurmanız gerekir. Bu ince çizgiden çıkmak için kendinize her zaman şu soruları sorun: Bu şirketin şu anki değeri nedir? Hisselerini daha önce satın almamış olsaydım, bugün onları satın alır mıydım? Bu sorulara doğru ve dürüst olarak cevap vermek, sadece sabır gerekiyorsa sabırlı olmanıza yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda satış kararlarınızda da size önemli ölçüde fayda sağlayacaktır.

12. Çıkış Zamanlamasını Bilin

Biraz geçmişte yaşananları hatırlayın. Mesela 17. yüzyıl Hollanda’sında yaşanan lale soğanları çılgınlığı, 1849’da altın ya da 1990’larda Beanie Babies ve İnternet hisseleri için tabir ettiğimiz Dot-com balonunu düşünün. Eğer kalabalık bir grup belirli bir yatırımın “asla kaybetmeyecek” bir fırsat olduğunu düşünüyorsa ve bu kulaktan kulağa yayılmaya devam ediyorsa, buna dikkat etmeniz gerekir. Çünkü bu, genellikle ufakta bir balon olduğunu gösterir. İş arkadaşlarınız, aile üyeleriniz, forum tartışmalarında dönen tavsiyeler konusunda herkes hemfikir olduğunda, muhtemelen bu iyi bir yatırım olmayacaktır. Bu tür yatırımlardan kaçınmanız son derece önemlidir, zira gelgitin yakında dönmesi yüksek ihtimaller dahilinde olacaktır.

13. Kaliteli Şirketleri Arayın

Odak noktanızı geniş ekonomik hendekleri olan şirketlere yönlendirirseniz, bundan beş veya on yıl sonra daha yüksek kazanç elde edeceği neredeyse kesin olan şirketler bulmanız mümkün olacaktır. Dikkatinizi zaman içinde hisse senetlerinin gerçek değerini yükselten şirketlere verdiğinden emin olmanız şarttır. Bunlar size hem sabırlı olma hem de uzun vadede beklerken rahatlık hissi verecektir. Aksi takdirde bu, borsada yatırım yapmaktan ziyade kumar oynamaya eşdeğer bir iş yaptığınız anlamına gelecektir. Bu da ne yazık ki yatırımlarınızda başarısız olmanıza sebep olabilecektir.

14. Ödenecek Uygun Fiyatı Bulun

Borsaya yeni başlayanlar çok önemli bir farkı bilmelidir. Bilinmesi gereken bu şey de, harika bir şirket ile harika bir yatırım arasındaki farktır. Çünkü bu fark ödediğiniz bedeli yansıtacaktır. Değerli ve büyük şirketler bulmak, hisse senedi toplama işinin sadece bir kısmını oluşturmaktadır. Ödenecek uygun bir fiyatı bulmak, yatırımınızın başarısı için aynı düzeyde önemli olacaktır. Bu anlamda küçük bir örnek vermek gerekirse, mesela 2000’li yıllarda birçok fantastik şirkete ait hisse senedi vardı, fakat bunların oldukça çok az bir kısmı o esnada alım yapılabilecek fiyatlara sahipti.

15. Uzun Vadeli Yatırım Düşünün

Kısa vadede, borsa piyasasında hisse senetleri volatil olma eğiliminde olur. Öyle ki kağıtlar haberlere anında verdiği tepkiler üzerine kısa bir sürede her yöne hareketlenir. Borsayı ve hisse senetlerinin hareketlerini kısa vadeli tahmin etmeye çalışmak yalnızca imkansız değil, aynı zamanda oldukça da zordur. Bu bağlamda borsada uzun vadeli yatırım stratejileri benimsemeniz önemlidir. Bu stratejiler, yatırımlarınızın daha istikrarlı ve risksiz olmasına yardımcı olacaktır. Borsada sabırlı olmanız ve bir şirketin temel performansını dikkate almanız gerekir. Zamanla piyasa, hisse senedine sahip olduğunuz şirketlerinizin ürettiği nakit akışlarını tanıyacak ve en uygun şekilde değerlendirecektir. Popüler borsa kitapları arasında yer alan Akıllı Yatırımcı’nın yazarı Benjamin Graham’ın da söylediği gibi, uzun vadede piyasa, bir şirketin temelini değerlendiren bir tartı makinesi işlevi görecektir. Kısa vadede piyasa, riskli bir bahisten öteye gitmeyecektir.

16. Başkalarını Dinlemeyin ve Bağımsız Hareket Edin

Hisse senedi alımı ya da satımı sırasında başka yatırımcıların tavsiyelerine güvenmemek gerekir. Sermayenizi herkesin yatırım yaptığı yere aktarmak için ciddi anlamda doğru bir karar aldığınızdan emin olmanız gerekir. Aslında burada dikkat etmeniz gereken kural oldukça basittir. Sürüye karşı koymalısınız, en azından bazı zamanlarda. Çünkü sürü genellikle yanılır ve tarihsel süreçte bunun örneklerini görmek de mümkündür. Ayrıca, başarılı bir şekilde borsaya yatırım yapmanın, istisnai bir zekaya sahip olmaya kıyasla uygun mizaca sahip olmakla ilgili olduğunu unutmamalısınız. Herkes kaybederken siz duruşunuzu koruyabilmeli ve en düşük fiyattan alıp en tepeden satabilmelisiniz.

17. Deneme Hesapları Kullanın

Borsa piyasasına adım atmadan önce bilgilerinizi test etmeniz ve pratik yapabilmeniz önemlidir. Çünkü bu, piyasa için gerçekten hazır olup olmadığınızı görmenizi sağlar. Bilgilerinizi test etmek ve pratik yapabilmek için sanal borsa oyunları gibi bir tür yatırım simülatörleri denemeniz faydalı olacaktır. Bu simülatörler, genellikle gerçek piyasa koşullarında yatırım yapmanıza olanak sağlar. Deneme hesapları olarak da bilinen simülatörlerde gerçekte var olmayan sanal bir para kullanırsınız. Ancak bu para ile tıpkı gerçekte olduğu gibi hisse senedi alıp satabilirsiniz. Gerçekte her ne kadar bu varlıklara sahip olmayacak olsanız da, bu size bilgilerinizi görme ve uygulamalı pratik yapma konusunda fayda sağlayacaktır.

18. İlk Etapta Küçük Alımlar Yaparak Başlayın

Borsaya ilk kez adım atıyorsanız, sermayenizin tamamı ile yatırıma başlamadan önce daha küçük bir yüzde kullanmayı düşünmeniz gerekir. Çünkü borsaya yeni başlayanlar için sermayenin tamamını bir anda kullanmak büyük risk teşkil edebilir. Bu kapsamda, örneğin sanal borsa platformları aracılığıyla denemeler yaparak, bilgilerinizi test ederek ve pratik kazanarak gerçek bir yatırım hesabı açma yolunda ilk adımı atabilirsiniz. Böylece küçükten başlayıp kademeli alımlarla portföyünüzü zamanla daha fazla geliştirebilirsiniz.

19. Kendinizi Eğitmeye Önem Verin

Borsa piyasasında başarılı olmak istiyorsanız, her bakımdan yeterli donanıma sahip olmanız önemlidir. Bu nedenle de her daim kendinizi eğitmeye önem vermeniz gerekir. Peki, bunu nasıl yapabilirsiniz? Borsa ve hisse senetleri konusunda kendinizi eğitebileceğiniz birçok yol bulunur. Borsa kitapları, eğitim videoları, makaleler ve bunun gibi çeşitli materyaller örnek olarak gösterilebilir. Kendinizi eğitmeye devam ettiğiniz sürece borsada başarılı bir yatırımcı olmanız mümkün mertebe kolaylaşabilir. Bu hususta önerilere yer verdiğimiz borsa nasıl öğrenilir makalesinde eğitimlere yönelik birçok yöntemden bahsetmiştik, dilerseniz inceleyebilirsiniz.

20. Günlük Tutmaya Başlayın

Bir borsa günlüğü tutmaya başlamak her yeni yatırımcı için göz ardı edilmemesi gereken bir yöntemdir. Çünkü tutacağız günlük, bilgilerinizin taze kalmasına yardımcı olacağı gibi onları pekiştirmenizi de sağlar. Öte yandan, borsa günlüğü tutarak yaptığınız işlemleri kayıt altına almak doğrularınızı ve hatalarınızı görmenizi de mümkün kılar. Ayrıca sizin için en kazançlı stratejileri de keşfetmenize yardımcı olur. Sonuç olarak, borsaya yeni başlayanlar için bu öneriler son derece fayda sağlayacaktır. Bu tavsiyeler borsada daha doğru ve daha kararlı adımlar atabilmeniz için iyi bir başlangıç olacaktır.